Daar is geen gemenereghuwelik in die Suid-Afrikaanse reg nie. Mense glo dat deur vir ‘n aaneenlopende tydperk saam met iemand anders te woon, regte en verpligtinge tussen hulle gevestig word. Hierdie misverstand kom veral voor by jong volwassenes.
Die enigste manier om onder ons reg beskerming te geniet is deur ‘n universele vennootskapooreenkoms tussen die twee partye te sluit. So ‘n ooreenkoms gee duidelikheid oor die regte en verpligtinge van die partye. Hierdie ooreenkoms sal bepaal wat met die eiendom en bates van die partye gaan gebeur as hulle besluit om uitmekaar te gaan. Hierdie universele vennootskapooreenkoms tussen die partye is nie afdwingbaar teenoor derdes nie. Slegs ‘n geldige huwelik is afdwingbaar teenoor derdes. Dit is belangrik om daarop te let dat vennote soms gesamentlik en afsonderlik aanspreeklik gehou kan word as hulle binne die bestek van die vennootskap optree. ‘n Ooreenkoms soos hierdie sal regtens bindend wees solank die bepalings nie immoreel of onwettig is nie. Sou daar geen ooreenkoms wees oor die ontbinding van ‘n universele vennootskapooreenkoms nie sal ‘n party slegs geregtig wees op die behoud van die bates wat hy of sy gekoop het en besit en sal hy of sy voorts geregtig wees daarop om proporsioneel die bates te deel volgens die bydrae wat elk tot die vennootskap gemaak het.
Om te bewys dat so ‘n ooreenkoms bestaan sal die partye die volgende moet kan aantoon:
- Die doel van die vennootskap was om wins te maak.
- Albei partye moes bygedra het tot die vennootskap.
- Die bepalings moet tot voordeel wees van albei partye.
- Die bepalings in die kontrak moet nie onregmatig wees nie.
- Daar moet geldige wilsooreenstemming wees.
- Daar is ‘n wedersydse voorneme om ‘n regtens geldige ooreenkoms te skep.
Waar daar geen uitdruklike ooreenkoms bestaan nie mag daar wel ‘n stilswyende ooreenkoms wees. So ‘n stilswyende ooreenkoms kan afgelei word as bevind word dat dit waarskynlik is dat sodanige ooreenkoms tussen die partye bereik is ten tye van hul saamwonery.
Omdat die bestaan van ‘n universele vennootskap moeilik is om te bewys is dit raadsaam om ‘n kontrak aan te gaan waarin uiteengesit word hoe daar met eiendom te werk gegaan moet word as die verhouding weens dood of om ‘n ander rede beëindig word. So ‘n kontrak sal ‘n mate van sekerheid vir die saamwoners skep oor die verdeling van bates en die afrekening van verpligtinge by beëindiging van die verhouding.
Sommige gevolge van ‘n verhouding waar daar nie ‘n geldige verbintenis tussen die partye bestaan nie, is:
- Geen wedersydse verpligting om onderhoud te betaal nie.
- Geen vrystelling van skenkingsbelasting in die geval van skenkings aan mekaar nie.
- Geen voordeel ingevolge erfreg as een party intestaat sterf nie.
- Geen reg op eiendom of bates van die saamwonende nie.
- Geen wedersydse verpligting om by te dra tot huishoudelike noodsaaklikhede nie.
Die ‘Domestic Partnership Bill’ van 2008 is steeds in sy formuleringstadium en daar sal gesien moet word hoe dit geïmplementeer word. In die huidige grondwetlike bedeling is dit onwaarskynlik dat ‘n vennoot in wanhoop gedompel sal word as die ‘Domestic Partnership Bill’ in berekening gebring word.
Hierdie is ‘n algemene inligtingstuk en moet gevolglik nie as regs- of ander professionele advies benut word nie. Geen aanspreeklikheid kan aanvaar word vir enige foute of weglatings of enige skade of verlies wat volg uit die gebruik van enige inligting hierin vervat nie. Kontak altyd u regsadviseur vir spesifieke en toegepaste advies. (E&OE)