Die regte en verantwoordelikhede van ‘n ouer word uiteengesit in Kinderwet 38 van 2008 (die “Kinderwet”) en kan beskou word as ‘n komplekse stel regte, pligte en verantwoordelikhede wat in die beste belang van die kind uitgevoer moet word. Hierdie regte en verantwoordelikhede sluit die volgende elemente in, naamlik versorging van die kind, handhawing van kontak met die kind, om as versorger van die kind op te tree en om by te dra tot die onderhoud van die kind.
‘n Kind se twee ouers het gelyke regte en verantwoordelikhede maar as hulle nie saamwoon nie mag bepaalde regte en verantwoordelikhede aan een ouer opgedra word, hetsy by wyse van ‘n hofbevel of volgens ooreenkoms tussen die ouers.
Biologiese moeders
Die biologiese moeder, of sy getroud is al dan nie, het volle ouerlike regte en verantwoordelikhede ten opsigte van haar kind. Sy verkry hierdie regte uitsluitend omdat sy geboorte aan die kind geskenk het.
Getroude biologiese vaders
Die biologiese vader het volle regte en verantwoordelikhede ten opsigte van die kind indien:
- hy met die kind se moeder getroud was ten tyde van die kind se konsepsie en geboorte;
- hy getroud is met die kind se moeder; of
- hulle getroud is of was op enige tyd ná die geboorte.
Ongetroude biologiese vaders
Nieteenstaande toenemende erkenning van die voordelige rol wat vaders in die lewe van hul kinders kan vertolk, verleen die Kinderwet steeds nie outomatiese, inherente ouerlike regte aan biologiese vaders op dieselfde manier as wat dit aan moeders verleen word nie. Kragtens die Wet verkry ‘n ongetroude biologiese vader slegs outomatiese ouerlike regte en verantwoordelikhede indien hy:
- ten tyde van die kind se geboorte in ‘n lewensverhouding met die moeder saamgewoon het, d.w.s. dat hulle in ‘n de facto man-en-vrou verhouding saamgewoon het en verkies het om nie te trou nie;
- ongeag of hy met die moeder saamgewoon het of nie, instem om as die kind se vader geïdentifiseer te word, of dat hy aansoek doen om ‘n wysiging aan die geboortesertifikaat te dien effekte dat hy as die kind se biologiese vader geregistreer word kragtens die Wet op Registrasie van Geboortes en Sterftes, of dat hy ingevolge inheemse reg skadevergoeding betaal; en
- bydra of gepoog het om te goeder trou by te dra tot die grootmaak van die kind binne ‘n redelike tydperk en onderhoud betaal het of gepoog het om onderhoud te betaal.
Sou daar ‘n geskil tussen die biologiese ouers wees oor enige van die voorgenoemde kriteria moet die vraag of die vader ouerlike regte en verantwoordelikhede het, vir bemiddeling na ‘n gesinsadvokaat, ‘n maatskaplike werker of ‘n ander toepaslik gekwalifiseerde persoon verwys word. Bemiddeling is die proses waardeur die deelnemers met die ondersteuning van ‘n onafhanklike party, die sake waaroor daar ‘n geskil bestaan sistematies isoleer ten einde opsies te ontwikkel, alternatiewe te oorweeg en ‘n konsensuele skikking te bereik wat hul behoeftes sal bevredig.
Hierdie artikel is ‘n algemene inligtingstuk en moet nie gebruik word of op staatgemaak word as regs- of ander professionele advies nie. Geen aanspreeklikheid kan aanvaar word vir enige foute of weglatings of vir enige verlies of skade voortspruitend uit vertroue geplaas op inligting hierin vervat nie. Behoudens foute en weglatings (BFW).
Verwysings:
http://www.divorcelaws.co.za/unmarried-parents-and-the-law.html
https://www.legalwise.co.za/help-yourself/legal-articles/parental-rights-and-responsibilities/
http://sdfa.co.za/articles/parental-rights-and-responsibilities-over-a-child-in-south-africa/